Toplum Çalışmaları Enstitüsü, 2 Nisan 2025 tarihinde Türkiye genelinde düzenlenen tüketim boykotunun ekonomik ve toplumsal etkilerine dair kapsamlı bir araştırma raporu yayımladı. Rapora göre, özellikle büyük işletmelerin yüzde 56’sı boykot nedeniyle satışlarının düştüğünü belirtti.
AVM Yoğunluğunda Siyasal Dağılım Etkisi
Boykotun ertesi gününe dair Google Maps verileriyle yapılan analizler, İstanbul ve Ankara’da siyasal eğilimlere göre farklılık gösteren tüketim davranışlarına işaret etti. İstanbul’un CHP’nin güçlü olduğu Şişli, Beşiktaş ve Sarıyer ilçelerinde alışveriş merkezi (AVM) yoğunluğunda yüzde 28’e varan artışlar gözlemlendi. Öte yandan, AK Parti’nin güçlü olduğu Güngören, Başakşehir ve Esenyurt gibi ilçelerdeki AVM'lerde yoğunluk artışı sadece yüzde 3 civarında kaldı.
Ankara'da da benzer bir tablo ortaya çıktı. Çankaya ilçesindeki AVM'lerde yüzde 23’lük bir artış yaşanırken, Keçiören ve Yenimahalle gibi AK Parti ağırlıklı bölgelerde bu artış yüzde 4-5 seviyelerinde seyretti.
Esnaf ve İşletmelerde Satış Kaybı
Ankara merkezli yapılan saha anketine göre, küçük işletmelerin yüzde 47,5’i, büyük işletmelerin ise yüzde 56’sı boykotun satışları olumsuz etkilediğini ifade etti. Bu oranlar, boykotun özellikle zincir mağazalar ve büyük ölçekli firmalar üzerinde daha fazla ekonomik baskı oluşturduğunu ortaya koyuyor.
Toplumun Tutumu İkiye Bölündü
Boykota dair kamuoyu da ikiye bölünmüş durumda. Ankete katılanların yüzde 47’si boykotu doğru bulduğunu belirtirken, yüzde 43,3’ü bu tür eylemleri desteklemediğini ifade etti. Geri kalan kesim ise konuya dair net bir tutum belirtmedi.
Tüketimde Genel Düşüş
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, maaş ödemeleri hariç tutulduğunda, bayram öncesine kıyasla tüketim harcamalarında yüzde 26 oranında bir azalma yaşandı. Ancak rapor, bu düşüşün yalnızca boykotla açıklanamayacağını, bayram ve maaş dönemlerinin de tüketim davranışları üzerinde etkili olduğunu vurguladı.
Boykotun Uzun Vadeli Etkileri Belirsiz
Toplum Çalışmaları Enstitüsü, boykotun özellikle CHP’nin güçlü olduğu bölgelerde etkili olduğunu belirtse de, bu tür eylemlerin toplum genelindeki tüketim alışkanlıklarını kalıcı olarak ne ölçüde değiştireceğinin henüz netleşmediğine dikkat çekti. Raporda şu ifadelere yer verildi:
"Bu tür eylemlerin başarısı, halkın geniş katılımı ve süreci yöneten siyasi aktörlerin stratejilerine bağlıdır."
Ne Olmuştu?
2 Nisan tüketim boykotu, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 27 Mart’ta tutuklanmasının ardından başlayan protesto sürecinin bir parçası olarak örgütlendi. Hayat pahalılığına ve siyasi baskılara karşı sosyal medyada yayılan çağrılarla şekillenen eylemde, yurttaşlardan alışveriş yapmamaları ve kartla ödeme kullanmamaları istendi. Boykot, hem ekonomik kriz hem de İmamoğlu’nun tutuklanmasına karşı bir sivil itaatsizlik biçimi olarak hayata geçti.
