Üstelik kimi çocuklar yaşadığı zorbalığı kaldıramayıp intihara kalkışabiliyor. Öte yandan zorbalıkla başlayıp cinayetle sonuçlanan vakalara da rastlanabiliyor. Oranlar yüksek ve sonuçları çok ağır.
Ankara Üniversitesi PDR Anabilim Dalı Başkanı ve Türk PDR Derneği Genel Başkan Vekili Prof. Dr. Metin Pişkin'in Mayıs 2023'te Ankara'da bir Anadolu lisesinde 391 öğrenci üzerinde gerçekleştirdiği araştırma, arkadaşlarına şiddet uygulayan çocuklarla ilgili de ilginç veriler ortaya koyuyor. Yandaki tabloda görüldüğü gibi tek olarak da grup olarak da erkek öğrenciler en çok zorbalığa başvuruyor. Bir diğer tabloda da zorbalığa uğrayan öğrencilerin yüzde 16.9'unun bu durumu hiç kimseye anlatmadıkları görülüyor. Peki, bir çocuk akranlarına neden şiddet uygular? Bu soruyu ve alınması gereken önlemleri İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi'nden Uzman Klinik Psikolog Müge Leblebicioğlu Arslan'a sorduk. Her çocuğun şiddete yönelmesi için farklı sebepleri bulunduğunu kaydeden Arslan, şiddetin öğrenilen bir davranış ve sonuç olduğunu belirtiyor. Çocuğun çevresindeki bireylerin kendisine ve birbirlerine nasıl davrandıklarının ve medyanın bu noktada etkili olduğuna dikkat çeken Arslan, çocuğu şiddete götüren faktörleri şöyle sıralıyor:
İletişim aracı olabiliyor
Yapılan çalışmalar özellikle katı ve otoriter bir tutum sergileyen ailelerin çocuklarının duygu ve düşüncelerini daha fazla saldırgan tutumlarla ifade etme eğiliminde olduğunu gösteriyor.
Çocuklar şiddeti ötekine zarar vermek amacıyla değil bir iletişim aracı olarak kullanabiliyor. Şiddet, çocuk için haksızlık karşısında istediklerini elde etmek, kıskançlık gibi duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını ifade etmek amacıyla kullandığı bir dil olabiliyor. Bu dil gözlemlenerek öğreniliyor. Örneğin kardeşi doğduktan sonra duygusal ya da fiziksel ihtiyaçları karşılanmayan çocuk, ailesi tarafından görülme ihtiyacını akranlarına zarar vererek ifade edebiliyor. Yine aile içindeki problemleri birbirlerine bağırarak ya da zarar vererek çözümleye çalışan ebeveynleri gözlemleyen çocuk, kendisi de bir problemle karşılaştığında karşısındakine şiddet uygulayabiliyor. Kısacası aile içerisinde ezilen çocuk, okulda ezen çocuğa dönüşebiliyor. Böylece çocuk kendisini güçlü hissedebiliyor.
Toplumun yapısı ve sosyal baskı ise bir diğer faktör. Toplum içeresindeki şiddet aile içi şiddeti, aile içerisindeki şiddet ise çocuklar arasındaki şiddeti beslemekte.
Kontrolsüz sosyal medya kullanımı hem çocukları şiddet içeriklerine daha fazla maruz bırakarak şiddeti normalleştirmelerine hem de siber zorbalık gibi yeni türde zorbalık biçimlerine maruz kalma ihtimallerini de kolaylaştırabilmekte.
Bu belirtilere dikkat
Çocuklar sadece fiziksel zorbalığa maruz kalmıyor, sözel, duygusal, sosyal hatta siber zorbalığa dahi uğrayabiliyor. Dıştan görünen bir belirti yoksa çoğu zaman aileler onun neler yaşadığını fark edemeyebiliyor. Bu konuda Arslan şu belirtilere dikkat edilmesini öneriyor:
Çocuğunuzu gözlemleyin. Eskiden göstermediği davranışlar sergileyip sergilemediği konusunda dikkat edin. Örneğin, derslerinde gerileme var mı? İçine kapanmaya mı başladı? Daha çabuk mu öfkeleniyor? Bu değişimler çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığının sinyalleri olabilir.
Fiziksel yaralanmalar ya da eşyalarının kaybolması ve zarar görmesi gibi belirtileri takip edin.
Zorbalığa maruz kalan çocuklar çoğunlukla maruz kaldıkları zorbalığı sözel yoldan ziyade bedensel yani somatik ifadelerle dile getirmekte. Örneğin karın ağrısı, mide bulantısı ya da baş ağrısı, özellikle okula gitme durumlarında sıklıkla görülebilir. Dolayısıyla fiziksel bir duruma bağlı olmaksızın gelişen somatik sancılara dikkat etmekte fayda var.
O'nu önce dinleyin
Arkadaşlarına şiddet uygulayan çocukların ailelerinin acil önlem almaları gerekiyor. Bu kapsamda öncelikle çocuğun çevresindeki kişilerin kendi tutumlarını gözlemlemeleri gerektiğine değinen Klinik Psikolog Arslan, ailelere şöyle sesleniyor:
'Çocuklarınızı yargılamadan dinleyin; onu şiddet davranışları hakkında konuşmaya teşvik edin; davranışlarının nedenlerini anlayın; problem çözme ve iletişim becerilerini geliştirme konusunda ona destek ve rol model olun; okulundan yetkili kişilerle iş birliği içerisinde bulunun; şiddet davranışı devam ediyorsa alanında uzman bir klinik psikologdan destek alın.'
Mersin'de ABD'li mağaracıdan 9. günde güzel haber! İlk sözü Türkçe olduHaberi Görüntüle
Okuldan almak son seçenek olmalı
Çocuğun duygularını ifade etmesi konusunda desteklenmesi gerektiğinin altını çizen Klinik Psikolog Müge Leblebicioğlu Arslan, ailelere şunları yapmalarını tavsiye ediyor:
Çocuğunuzu yargılamadan, eleştirmeden dinleyin.
Belirli aralıklarla duygu durumunu gözlemleyin ve okul yaşamı hakkında konuşun.
Okuldaki öğretmenleri, rehberlik servisiyle çocuğunuzun durumu hakkında görüşün. Zorbalığa maruz bırakan çocuğun ailesiyle okul yetkilileri aracıyla kontrollü görüşme sağlayın.
Ne olursa olsun çocuğunuzun yanında olduğunuza ve size her şeyi anlatabileceğine dair onu bilgilendirin.
Zorbalığa karşı nasıl tepki vereceğini öğretin. Örneğin, şiddet yerine yetişkinlere başvurma ve yardım isteme becerisini geliştirmesi konusunda onu destekleyin.
Çocuğunuzun duygu durumunda giderek artan bir düşüş görüyorsanız bir ruh sağlığı uzmanından destek alın.
Okuldan almak son seçenek olmalı. Tabii ki burada, okul aile iş birliği ve çocuğunuzun isteğiyle birlikte psikolojik iyi oluşu destekleyecek faktörleri değerlendirmek faydalı olacaktır.
