Deprem Kabinleri Nedir, Ne İşe Yarar?
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli yıkıcı depremler sonrası Türkiye’nin yapı stoğundaki riskler bir kez daha gözler önüne serildi. Bu durum, vatandaşları alternatif güvenlik çözümleri aramaya itti. Bu çözümlerden biri de son dönemde gündeme gelen "deprem kabinleri" oldu. Evlerin içine yerleştirilen bu çelik yapılar, bina yıkılsa dahi içerisindeki kişiyi hayatta tutmayı hedefliyor. Ancak bu yapılar ne kadar güvenli? Gerçekten işe yarıyorlar mı? İnşaat mühendislerinin görüşleri doğrultusunda bu soruların yanıtlarını derledik.
Nasıl Yapılıyor, Hangi Malzemeler Kullanılıyor?
Deprem kabinleri genellikle NPI profillerden oluşan, çelik konstrüksiyonla güçlendirilmiş küp yapılar olarak tasarlanıyor. Kabinin altı yüzeyinde de yüksek taşıma kapasitesine sahip demir profiller kullanılarak, binanın çökmesi durumunda içerisindeki bireylerin korunması amaçlanıyor. Ancak bu yapılar sıradan mobilyalar gibi değil; 600 kilogramdan başlayarak tonlarca ağırlığa ulaşabiliyor. Bu da kabinin bulunduğu alana ciddi bir yük bindiriyor.
Yanlış Uygulama Hayat Kurtarmak Yerine Hayat Alabilir
Uzmanlara göre bu kabinlerin rastgele yerlere yerleştirilmesi ciddi yapısal sorunlara yol açabilir. Özellikle binanın dış cephesine yakın alanlara konumlandırılan kabinler, ağırlık dengesini bozarak binanın yıkımını hızlandırabilir. Aynı zamanda alttaki katlarda oturan kişilerin yaşam üçgeni oluşturduğu alanların üzerine kabin yerleştirilmesi, bu alanların çökmesine ve komşuların hayatını kaybetmesine neden olabilir. Bu nedenle deprem kabini yaptırmadan önce mutlaka mühendislik hesaplamaları yapılmalı ve yapının konumu doğru seçilmelidir.
Apartmanlarda Ortak Deprem Kabinleri Mantıklı Mı?
Bazı apartman sakinleri ortak kullanım için merkezi bir kabin yaptırma fikrine sıcak bakıyor. Ancak uzmanlara göre bu tür uygulamalar da ciddi mühendislik hesapları gerektiriyor. Tüm katlarda aynı noktaya yerleştirilen kabinlerin taşıyıcı kolonlara getireceği yük, yapının genel güvenliğini tehdit edebilir. Özellikle binanın temeliyle entegre edilmemiş, kolonlara sabitlenmemiş kabinlerin deprem anında faydadan çok zarar getirebileceği belirtiliyor.
Yeni Yapılarda Standart Olarak Eklenebilir Mi?
Yeni konut projelerinde deprem kabinlerini baştan projeye dahil etmek, uzmanlara göre daha sağlıklı bir çözüm olabilir. Merkezi noktalara, temel ve kolonlarla entegre şekilde yerleştirilecek kabinler, yapı güvenliğini artırabilir. Ayrıca önceden planlandığı için kolonlara ekstra yük binmez ve kabin binanın yanal salınımını bile azaltabilir. Ancak bu yapıların maliyeti artıracağı da unutulmamalı.
Deprem Kabinleri Ne Kadar Yüke Dayanmalı?
Ortalama 10 katlı ve her katı 100 metrekare olan bir binanın ağırlığı 1300 ton civarındadır. Kabinin bulunduğu katın altındaki yapı ağırlığı 1000 tonun üzerine çıkabilir. Bu da kabinin, özellikle alt katlardaysa 60 ila 100 ton arası bir yük taşıyabilmesini gerektiriyor. Tüm yüzeylerinin güçlendirilmesi bu nedenle hayati önem taşıyor. Çünkü kabin deprem anında devrilebilir, ters dönebilir ya da eğilebilir. Her yönden gelen basınca karşı dirençli olması şart.
Hayat Kurtarabilir Ama Tek Başına Yeterli Değil
Sonuç olarak, deprem kabinleri doğru planlandığında ve uzman kontrolünde inşa edildiğinde hayat kurtarıcı olabilir. Ancak yanlış uygulamalar hem bireyin hem de binadaki diğer kişilerin hayatını riske atabilir. Bu nedenle her binaya uygulanabilir bir çözüm olmadığı gibi, bireysel kararlarla hareket etmek de tehlikeli olabilir. Kahramanmaraş depremleri sonrası popülerleşen bu çözüm, ancak mühendislik çerçevesinde ele alındığında fayda sağlayabilir.
