Devrim KARTAL
Her yıl 8 Nisan'da kutlanan Dünya Romanlar Günü, Roman kültürünün tanıtılması, Roman topluluklarının karşılaştıkları zorluklara dikkat çekilmesi ve bu topluluklara yönelik ayrımcılığın sona erdirilmesi amacıyla belirlenmiş özel bir gündür.
Dünya Romanlar Günü Nasıl Ortaya Çıkmıştır ?
Dünya Romanlar Günü'nün kökenleri, 1971 yılında Londra'da gerçekleştirilen ilk Dünya Roman Kongresi'ne dayanmaktadır. Bu gün 1990 yılında Serock, Polonya'da toplanan dördüncü Dünya Roman Kongresi'nde alınan kararla kutlanmaya başlanmıştır ve bu karar, 7-12 Nisan 1971 tarihlerinde Londra yakınlarındaki Chelsfield'da toplanan birinci Dünya Roman Kongresi onuruna alınmıştır.
Bu kongre, Romanlar için bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve uluslararası düzeyde Roman hakları için birlik ve dayanışmanın simgesi haline gelmiştir. Uluslararası Roman Komitesi`nin 1990 yılında kabul ettiği "8 Nisan Dünya Romanlar Günü" Türkiye`de de kutlanıyor. 7 Nisan 2021’de Resmi Gazete’de yayımlanan cumhurbaşkanlığı genelgesinde, “8 Nisan günü, başta eğitim, istihdam ve iskan sorunları olmak üzere Roman vatandaşların sorunlarının çözümüne hız verilmesi, her türlü ayrımcılık zeminin ortadan kaldırılmasına yönelik yapılan çalışmaların değerlendirilmesi ve Roman kültürünün korunarak yaşatılması amacıyla ülkemizde de ‘Romanlar Günü’ olarak kutlanılacaktır” denildi.
Dünya Romanlar Günü'nün amacı, Roman topluluklarının sosyal ve ekonomik entegrasyonunu teşvik ederek, onların karşı karşıya olduğu ayrımcılığı ve önyargıları kırmak; eğitim, sağlık, istihdam ve konut gibi temel hizmetlere eşit erişimlerini sağlamaktır. Aynı zamanda, bu özel gün Roman kültürünün zenginliğini ve çeşitliliğini kutlamak, Roman müziği, dansı ve sanatı gibi kültürel mirasın korunmasını ve tanıtılmasını amaçlar.
Romanlar, Halk Arasında ve Daha Ziyade Aşağılayıcı Bir Şekilde “Çingeneler” Olarak Bilinir
Halk arasında ve daha ziyade aşağılayıcı bir şekilde “çingeneler” olarak bilinen Roman halkı, tarihleri ve kültürleriyle ilgili basmakalıp fikir ve yanlış isimlendirmelerle çevrilidir. Kitle iletişim araçlarının yanlış anlamalarıyla yayılan görüntüler nedeniyle, çoğunlukla Roman halkından korkulacağına veya kaçınılacağına inanılır. Romanlar, özellikle göçebe yaşam tarzları ve ilk göç yıllarında Hristiyan kilisesi gözünde sıra dışı adetlerinden dolayı genellikle hırsız ya da düzenbaz olarak resmedilmiştir.
Romanların Kökeni ve Göç Tarihi
Çingeneler, aslen kuzey Hindistan kökenli olup, 1050 civarında Karaçi nehir havzası boyunca Pakistan ve Afganistan'ın da içinde bulunduğu bölgelerden İran ve Anadolu üzerinden dünyaya yayılmış bir Hint-Avrupa halkıdır. Türkiye'de yoğun olarak yaşadıkları yerlerin başında Adana, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Düzce, İstanbul ve İzmir gelir.
Geleneklerini ve Topluluk Yönetim Biçimlerini Koruma Çabaları
Çingenelerin büyük bölümü gelenek, göreneklerini ve topluluklarının yönetim biçimlerini korumuştur. 19. yüzyılda Avrupa'da, sayıları 10-100 aile arasında değişen Çingene toplulukları şefler seçmeye başladı. Edirne-Kırklareli yöresinde göçebe olarak yaşayan çingenelere "Çerge" denir. Çergeler genellikle pazarlama (bohçacılık) ve kalaycılık işiyle uğraşırlar. Ayrıca, Roman olmayanlarla evlenen Romanlar da bulunmaktadır. Bazıları kendi istekleriyle göçebeliği bırakmış, yaşadıkları ülkenin yaşam biçimini benimsemiştir.
Romanların Yaşadıkları Zorluklar ve Toplumsal İntegrasyon
Dünya Romanlar Günü'nün amacı, Roman topluluklarının sosyal ve ekonomik entegrasyonunu teşvik ederek, onların karşı karşıya olduğu ayrımcılığı ve önyargıları kırmak; eğitim, sağlık, istihdam ve konut gibi temel hizmetlere eşit erişimlerini sağlamaktır. Aynı zamanda, bu özel gün Roman kültürünün zenginliğini ve çeşitliliğini kutlamak, Roman müziği, dansı ve sanatı gibi kültürel mirasın korunmasını ve tanıtılmasını amaçlar.
Romanlar, tarih boyunca pek çok zorlukla karşılaşmış, bazı ülkelerde yerleşik yaşama zorlanmış ve hatta soykırıma uğramış bir halktır. Yarı göçebe, yarı yerleşik bir topluluğun sayımının yapılması güç olduğu için Romanların kesin nüfusu bilinmemektedir. Ancak, bu özel gün vesilesiyle, Romanların ve Roman olmayanların bir araya gelerek kültürel çeşitliliği kutladığı ve birbirlerinin kültürlerine saygı gösterdiği birlik ve beraberliğin önemi bir kez daha vurgulanmaktadır.