İran'da dün yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminin sonuçları açıklandı. İran İçişleri Bakanlığı Seçim Merkezi Sözcüsü Muhsin İslami, seçimi önde tamamlayan reformist aday Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar aday Said Celili'nin ikinci tura kaldığını duyurdu.
Ülke genelinde 59 bin merkezde kurulan sandıklarda toplam 24 milyon 535 bin 185 oy kullanıldığını ve seçime katılım oranının yüzde 40 civarında olduğunu aktaran İslami, Pezeşkiyan'ın 10 milyon 415 bin 191 oy aldığını söyledi. Buna göre Pezeşkiyan'ın oy oranı yüzde 42,5 oldu. İslami, oyların 9 milyon 473 bin 298'ini alan Celili'nin ise seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamladığını belirtti. Celili'nin oy oranı da yüzde 38,6'da kaldı.
Peki, 5 Temmuz Cuma günü yapılacak ikinci tur seçimde yarışacak adaylar kimdir?
MESUD PEZEŞKİYAN KİMDİR?
AA'nın aktardığına göre, reformist siyasetçi Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954'te Mahabad kentinde, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Soyadı Farsça'da 'Doktorlar' anlamına gelen Pezeşkiyan, Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. 1980-1988 arasında yapılan İran-Irak savaşında hem muharip hem de doktor olarak görev yaptı.
Pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Pezeşkiyan, savaştan sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nde genel cerrahi ihtisasını yaparak eğitimine devam etti. İran Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nden 1993 yılında kalp cerrahisi yan dal uzmanlığını alan Mesud Pezeşkiyan, daha sonra kalp cerrahisi uzmanı oldu ve 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü olarak görev yaptı.
PEZEŞKİYAN'IN SİYASİ HAYATI, 1997 YILINDA BAŞLADI
Pezeşkiyan'ın siyasi hayatı, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı atanmasıyla başladı. Hatemi döneminde 2001'de Sağlık Bakanı olarak atandı, 2005'e kadar bu görevde kaldı. 2008'de yapılan genel seçimlerde Tebriz Milletvekili olarak meclise giren Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem Tebriz'i temsilen görev yaptı. Pezeşkiyan, 2016'da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak 4 yıl görev yaptı.
İran'da 2013'teki cumhurbaşkanı seçimlerine adaylık başvurusu yapan ancak daha sonra adaylığını geri çeken Pezeşkiyan'ın 2021'deki seçimlerdeki adaylık başvurusu Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi. Pezeşkiyan, 1 Mart'ta yapılan Milletvekili Seçimlerinde Tebriz'den birinci sırada Meclise girmeyi başardı.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, 19 Mayıs'ta geçirdiği helikopter kazasında hayatını kaybetmesi sonrasında 1 yıl öne alınan cumhurbaşkanı seçimi için adaylık başvurusu yapan Pezeşkiyan, seçimlerde reformistlerin tek adayı olarak yarışıyor.
Eski cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki 'etnik ve mezhebi ayrımcılık' ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı ve ekonomi ile adalet konusundaki sorunları çözeceğinin vaadini verdi.
SAİD CELİLİ KİMDİR?
İran'ın önde gelen muhafazakar isimlerinden Said Celili, 6 Eylül 1965 tarihinde Meşhed'de doğdu. Annesi Erdebilli İran Türk'ü olan Celili, başkent Tahran’daki İmam Sadık Üniversitesinde Siyasal Bilimler bölümünde eğitim gördü. İran-Irak Savaşı’nda İran Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı gönüllü milis teşkilatı Besic üyesi olarak savaşa katılan Said Celili, 1987'de Irak güçlerine karşı yürütülen "Kerbela-5 Operasyonunda" bacağından ağır yaralanınca sağ bacağı ampute edildi. Savaştan sonra mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlayan Celili, 1989 yılında Dışişleri Bakanlığı'nda görev aldı.
Celili, 2001'de İran lideri Ali Hamaney'in ofisinde danışmanlık görevine getirildi. 2002'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi üyesi yapıldı. Ağustos 2005'te Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından Dışişleri Bakanlığı'nın Avrupa ve Amerika İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı olarak atandı. Celili, Ahmedinejad döneminde Ekim 2007'de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri oldu. Bu dönemde İran'ın Batı ile nükleer müzakerelerine Konsey Genel Sekreteri başkanlık ediyordu ve Celili bu sayede bir anda kendisini dünyanın en büyük nükleer müzakerelerinden birinin merkezinde buldu.
'TEHDİTLERİ FIRSATA DÖNÜŞTÜRMEK...'
'Tehditleri fırsata dönüştürmek' sloganını kullansa da birçoklarına göre, Batı'yla nükleer müzakerelerden sorumlu olduğu altı yıl boyunca fırsatları birbiri ardına tehdide dönüştürdü ve görev süresince Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), İran'a karşı üç karar aldı ve ABD ile Avrupa da Tahran'a ağır yaptırımlar başlattı.
Eski cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin 2013'te görevden aldığı Celili, Hamaney tarafından Güvenlik Konseyi üyesi olarak atandı. Aynı yıl Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyesi görevine de geldi. Mezun olduğu İmam Sadık Üniversitesi'nde 2000'den bu yana siyaset bilimi dersleri veren Celili, 2013'te Ruhani'ye karşı bugünkü gibi diğer muhafazakar aday Muhammed Bakır Kalibaf ile birlikte aday oldu ancak yüzde 11 oy ile üçüncü oldu.
Said Celili, 2013 yılında seçim yenilgisinin ardından Ruhani hükümetine 'yardım etmek ve eksikliklerini telafi etmek' için, 'Gölge Hükümet' planını önerdi. Bu kapsamda, bütçe yapısını reform etme planını açıkladı. Petrol sektörünü geliştirme ve yaptırımlara rağmen petrol satışlarını artırma gibi planlarını Ruhani hükümetine iletti ancak bunların bir çoğu Ruhani tarafından uygulanmadı. Ülkede 2021'deki seçimlerde de aday olan ancak daha sonra İbrahim Reisi lehinde adaylıktan çekilen Celili, 2013'ten bu yana Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi'nde Hamaney'in temsilcisi olarak görev yapıyor.
Özellikle Batı ile ilişkiler konusunda mesafeli tutumuyla bilinen Celili, seçim kampanyalarında daha çok mevcut statükoyu sürdürme niyetinde olduğu izlenimini verdi.
