24 Şubat 2023 tarihli TÜİK verilerine göre 2022 yılında 574 bin 358 çift evlendi, 180 bin 954 çiftse boşandı. Rakamlar hem evlilik hem boşanma oranlarının geçen yıllara göre arttığını gösteriyor. Boşanma söz konusuysa daha çok sorun yaşayan taraf genellikle kadınlar oluyor. Evlilikte ezilen, şiddet gören kadın boşanırken de mağduriyet yaşıyor. Nafaka, çocukların velayeti gibi konularda büyük çekişmeler oluyor çiftler arasında. Birçok kadın evlilikte ve boşanma sürecinde ne tür hakları olduğunu, yaşadığı durumdan nasıl kurtulacağını bilmiyor, yardıma ihtiyaç duyuyor. Hatta evlilik içinde yaşadığı birçok durumun şiddet olduğunu bile fark etmiyor çoğu zaman. Bu durum eğitimli çalışan kadın için de geçerli, yoksul, hiç çalışma hayatı olmayan için de... Avukat Ayşe Esra Çetin boşanma davalarına bakıyor, ihtiyaç duyan kadınlara sosyal medya aracılığıyla ulaşıyor ve onların sorduğu her soruyu yanıtlıyor, bir anlamda ücretsiz danışmanlık yapıyor. Avukat Ayşe Esra Çetin’le boşanma konusunda kadınların yaşadıklarını konuştuk.
Sosyal medyadan kadınlara destek olma fikri nasıl doğdu?
Her şeyden önce ben de bir kadınım. Kadınların sorunları beni hem ilgilendiriyor hem de belli alanlarda etkiliyor. Kadınların sorunlarıyla ilgilendiğini söyleyip harekete geçmemeyi samimi bulmadım. Hukuki tecrübelerimi sosyal medya üzerinden paylaşarak kadınlara bir nebze olsun yardımcı olabilirsem hem sorunların büyüyüp felakete dönüşmesine belki engel olabilirim hem de çözümlenmelerine katkı sağlayabilirim düşüncesiyle bu sürece başladım. Sosyal medya üzerinden yaptığımız paylaşımlara gelen geri dönüşler güzel bir alan oluşmasına aracılık etti.
Boşanma sürecinde öne çıkan tipik sorunlar neler? Çiftler boşanırken nasıl problemler yaşıyor?
Boşanma davaları tarafların en çok kişiselleştirdikleri dava türü. Duygular ve baskın olarak öfke uzlaşma zeminini ortadan kaldırıyor genellikle. Eşler aslında hukuken teferruat olarak gördüğümüz tali konularda inatlaşabiliyor; hele taraflardan biri evliliğin yürümeyeceğinden emin olduğu halde halk arasında ‘karşı tarafı süründürme’ olarak ifade edilen eğilimdeyse süreç tamamen çıkmaza giriyor.
Zor durumda olan kadınlar boşanmak için hangi yolları kullanabilir? Mesela ücretsiz hukuki destek söz konusu mu?
Kadın boşanma sürecine girdiyse öncelikle 6284 Sayılı Kanun kapsamında koruyucu ve önleyici tedbirlerden yararlanabilir. Şiddet olgusu olmasa dahi mali gücü yetersiz olanların dava harç ve masraflarından sorumlu tutulmama ve baro tarafından ücretsiz avukat görevlendirme şeklinde açıklayabileceğimiz adli yardımdan yararlanma hakları var.
KADINLAR NEDEN BOŞANIYOR?
- Yüzde 22,2 sorumsuz ve ilgisiz davranma
- Yüzde 19,3 aldatma
-Yüzde 14,6 dayak ve kötü muamele
ERKEKLER NEDEN BOŞANIYOR?
-Yüzde 41,2 sorumsuz ve ilgisiz davranma
-Yüzde 11 aile büyüklerinin aile içi ilişkilere karışması
- Yüzde 9,7 geçimi sağlayamama
KADINLAR SORUYOR...
‘Eski eşime çocuklar için nafaka davası açtım ama çalışmıyor, hak talep edebilir miyim?’
Yurtdışında çalışacağım, velayeti bende olan çocuklarımı da yanımda
götürebilir miyim?
Teknik olarak evet. Ülkeden ülkeye değişebilir. Ayrıca eski eşiniz talep ederse velayetin değiştirilmesi söz konusu olabilir.
Boşanma sonrası tayin istemek velayeti tehlikeye sokar mı?
Çocukla babanın kişisel ilişki kurmasını hâkim önemser. Çocuğu babaya göstermeme hatta kaçırma amacında olduğunuz iddia edilebilir. Tayin gerekçelerinizi doğru açıklayabilmeniz önemli.
Anlaşmalı boşanma davasında iki ayrı dilekçe mi veriliyor?
Tek dilekçe verilebilir. Eşlerden biri davacı, diğeri davalı oluyor.
Çalışmıyorum, gelirim yok. Kocam maddi ve manevi tazminat davası açmış, hâkim nasıl karar verir?
Cevap kimin daha kusurlu kabul edileceğine göre değişir. Sadece çalışmıyor olmak tazminatın reddi sebebi değil.
ALDATMA DURUMUNDA
Ayrı yaşıyoruz, boşanma davası olmadan nafaka alabilir miyim?
Ayrı yaşamak için haklı sebepleriniz varsa tedbir nafakası talep edebilirsiniz.
Çocuklarımı yatılı okula vermiş, velayeti geri alabilir miyim?
Velayetin fiilen kullanılmaması velayetin kaldırılmasına sebep olabilir. Koşullarınız yatılı okula göndermeyi haklı göstermiyorsa, denenebilir. Hukuki destek almanızı öneririm.
Çalışan kadın nafaka alabilir mi?
Evlilikteki yüksek yaşam standardını kendi kusurundan kaynaklanmayan nedenlerle kaybeden, yani boşanan kadın çalışsa da nafaka alabilir.
Aldattığını kanıtlarsam, beraber olduğu kadından darp gördüğümü raporla kanıtlar ve boşanırsam tazminat alma hakkım var mı?
Evet, alabilirsiniz.
Anlaşmalı boşanmadan sonradan vazgeçebilir miyim?
Karar henüz kesinleşmediyse istinaf edebilirsiniz, yani vazgeçmek mümkün.
Boşandıktan sonra alınacak nafaka tedbir nafakasından düşük olur mu?
Normal şartlarda bir miktar daha yüksek olmasını bekleriz.
Bağlanan nafaka, asgari ücretle çalışırsam kesilir mi?
Evlilik boyunca asgari ücret düzeyinin çok üzerinde yaşam koşullarına sahipseniz, boşanmadan sonra nafaka alırken çalışmaya başlayıp asgari ücret almanız nafakanın kesilmesine sebep olmaz.
10 yıl önce takılarımı izinsiz aldı, kumar oynadı. Delil yok, boşanma davasında talep edebilir miyim?
Delil yoksa büyük ihtimalle dava reddedilecek. Sonrasında yargılama gideri ve velâyet ücreti ödeyebilirsiniz.
Eşimin aldattığını nasıl ispat edebilirim?
Sosyal medya paylaşımları, tanık beyanları, görüşme-mesajlaşma kaydı, hesap ekstreleri işe yarar. Yaşadığınız olaya göre ispat durumu değişir.
EMEKLİ MAAŞI
Boşanma sürecinde evden çıkmaya zorlanan kadın evden ayrılırsa suçlu olur mu?
Hayır, ama bu durum şikâyete konu edilmeli ve resmi kayıtlara geçmesi sağlanmalı ki haklılığınızı ispat etmek kolaylaşsın.
Eski eşime çocuklar için nafaka davası açtım ama çalışmıyor, hak talep edebilir miyim?
Çalışmasını engelleyecek bir durumu yoksa edebilirsiniz.
Boşanma davası bittikten ne kadar sonra altınlar için dava açma hakkımız var?
Takılar ortada yoksa ve bedeli istenecekse, karar kesinleştikten sonraki 10 yıl içinde dava açılması gerekir.
Boşanma davası sürerken erkek ölürse, kadına emekli maaşı kalır mı?
Ölen eşin mirasçıları davayı devam ettirip sağ kalan eşin daha kusurlu olduğunu ispat ederlerse alamaz. Mirasçılar davayı devam ettirmezse alabilir.
Beni ailemin evine bırakıp kendi ailesinin benim evimde kalması özel hayatı ihlal sayılır mı? Dava açabilir miyim?
Özel hayatın gizlilik koşulları oluşmuyor ama bu bir boşanma nedeni, dava açabilirsiniz. Şikâyetçi olurken olayları anlatmanız yeterli, durum suç oluşturuyorsa bu suçun ne olacağını savcılık belirler.
Boşanmadan sonra sağlık nedeniyle kadın kocasından yoksulluk nafakası talep edebilir mi?
Boşanmanın kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçtiyse olumsuz sonuçlanır.
YOKSULLUK NAFAKASI SÜRESİZ
Nafaka nedir, hangi koşullarda veriliyor?
Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek eş, evliliğin boşanmayla sonuçlanmasında daha kusurlu olan taraf değilse geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.
Kaç çeşit nafaka var ve hangisi, hangi aşamada ödeniyor?
¬ Tedbir nafakası: Boşanma davası açılmadan önce ya da dava sürerken eşin ve çocukların geçimini sağlamak için hükmediliyor.
¬ İştirak nafakası: Boşanma kararı verildiğinde velayet verilmeyen eşin çocuğun giderlerine katılabilmesi için hükmediliyor.
¬ Yoksulluk nafakası: Boşanma kararı verildiğinde yoksulluğa düşecek eş için hükmediliyor.
¬ Yardım nafakası: Bunun boşanma ya da evlilikle ilgisi yok. Yoksulluğa düşecek altsoy yani çocuk, torun; üstsoy yani anne, baba ve kardeş lehine hükmediliyor.
Çocuğa verilen nafakanın süresi nedir?
Çocuğa, verilen iştirak nafakası 18 yaşına kadar devam ediyor. 18 yaşını tamamlayan çocuk eğitim hayatını devam ettiriyorsa yardım nafakası talep etme hakkına sahip.
Her boşanan kadın, zengin çiftlerin boşanmalarındaki gibi astronomik rakamlar alıyor mu?
Yoksulluk nafakasında ölçütümüz eşlerin evlilik boyunca hangi maddi koşullarda hayatlarını sürdürdükleri. Eşinin aldığı asgari ücretle yaşamını devam ettiren, çalışmayan kadın da; işinsanı eşinden boşanan öğretmen ya da bankacı bir kadın da hayat standardında düşme olacağı gerekçesiyle çalıştığı halde yoksulluk nafakası alma hakkına sahip olabilir. Çok zengin bir eşiniz yoksa nafaka miktarı geçiminizi sağlayacak düzeyde dahi olmayabilir.
Kadının nafaka hakkı ne zaman bitiyor veya hangi koşullarda nafaka kesiliyor?
Kural olarak eşe bağlanan yoksulluk nafakası süresiz. Ancak nafaka alan tarafın gelirinde artış meydana gelirse ya da nafaka ödeyen tarafın maddi gücünde azalma olursa nafakanın tamamen kaldırılmasına ya da nafaka miktarının düşürülmesine karar verilebilir. Nafaka alan tarafın yeniden evlenmesi, nafaka alan ya da ödeyen taraflardan birinin vefatı halindeyse nafaka kendiliğinden sona erer. Nafaka alan kişi evlenmediği halde evliymiş gibi biriyle yaşıyorsa nafaka ödeyen mahkemeden nafakanın kaldırılmasını talep edebilir.
‘ŞİDDET İÇİN VÜCUDA DARBE ALMAK ŞART DEĞİL, KADINLAR HER GÜN RUHUNA DERİN DARBELER ALIYOR’
- Kadınların büyük bölümü evlilik içerisinde ve boşanma sürecinde sahip oldukları hakların farkında değil. Özellikle evlilik içerisinde şiddet görmüş, ekonomik özgürlüğü olmayan kadınların hukuki süreci başlatma konusundaki o ilk adımı atmaya çekindiklerini görüyoruz.
- Boşanma kararı verilmeden önce de tedbir nafakası alabilecekleri ve boşanma sürecinde müşterek konutun tahsisini yani eşlerin evlilik boyunca birlikte yaşadıkları evde kalmayı talep edebileceklerinden habersizler. Boşanmayla birlikte eşler arasında yapılacak mal paylaşımına dair de kadınların haklarını tam olarak bilmediklerini söyleyebilirim.
-Benim gözlemleyebildiğim kadarıyla kadınların birçoğu şiddet gördüğünün farkında değil. Genel kanı şiddetin fiziksel bir müdahale gerektirdiği yönünde. Oysa kadının istediği halde çalışamaması, çalışıyorsa aldığı maaşın elinden alınması, maaş kartlarının eşinde olması ekonomik şiddet…
- Yine eşi ve çocukları için yemek hazırlayan bir kadının yemek beğenilmedi diye ağır şekilde eleştirilmesi, tüm gün ev işleriyle ve çocuklarla ilgilenen kadının o aile için verdiği büyük çabanın takdir edilmemesi ya da başkalarıyla mukayese edilmesi de şiddet. Sağlık sorunları yaşayan bir eşin yanında olmamak, manevi olarak derdini, tasasını paylaşmamak da, eşi için özel anlamı olan günleri görmezden gelmek de şiddet.
-Şiddete uğramak için vücuda darbe almak şart değil. Çoğu kadın hemen her gün ruhuna derin darbeler alıyor ama yaşadığı şeyi şiddet olarak adlandırmıyor.
EVDEN ÇIKMASINI, ÇALIŞMASINI ENGELLEMEK SUÇTUR
Kıskançlık bazı kadınların sevgiden kaynaklandığını düşündüğü ve tolere edilmesi gerektiğine inandıkları bir olgu. Yargıtay aşırı kıskançlığın duygusal şiddet ve boşanma sebebi olduğunu kabul ediyor. Evin perdelerinin açılmasına izin vermeme, eşin çalışma veya eğitim almasını engelleme, evden çıkmasını yasaklama kıskançlık olgusunun kontrolden çıktığını gösterir ve kesinlikle boşanma nedenidir. Aşırı kıskançlık bahanesiyle yapılan bazı eylemler boşanma nedeni olmak dışında aynı zamanda ceza hukuku anlamında suç oluşmasına da sebebiyet verebilir. Örneğin kadının evden çıkmasını engellemek aynı zamanda kişiyi hürriyetinden kılma suçunu oluşturur.
DOĞUMDA EŞİN YANINDA BULUNMAMAK, MİSAFİR İSTEMEMEK...
- Velayeti anneye verilen çocuğa ödenecek iştirak nafakasını babanın ödeme gücü yoksa dededen talep edilebilir.
- Doğumda eşin yanında bulunmamak;
-Sosyal medyada eski eşin ya da sevgilinin fotoğrafına beğeni göndermek;
- Eve misafir istememek;
-Müşterek konutun anahtarını ailesine vermek;
-Eşten gizli kredi çekmek;
- Eşinin olağan giyimine karışmak, eşinin giyimine ailesinin müdahale etmesine izin vermek;
-Eşinin sağlığıyla ilgilenmemek;
-Eşin öğretim görmesini engellemek;
-Eşini başkalarıyla kıyaslamak boşanmaya sebeptir.
