Kamu sermayeli bankaların finansal performansı, vergi mükellefi yurttaşlar için yakından takip edilmesi gereken bir konu. Bu bankaların kârlılığı ve harcamaları doğrudan Hazine’ye aktarılan kaynakları ve vergi gelirlerini etkilerken, şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde yönetilmeleri büyük önem taşıyor. Ancak, son dönemde Ziraat Bankası ve Halk Bankası'nın reklam harcamalarındaki devasa artış, bu kaynakların nasıl ve hangi kriterlere göre kullanıldığı sorusunu gündeme getiriyor.
İki kamu bankasından devasa reklam harcaması
Türkiye’nin iki büyük kamu bankası olan Ziraat Bankası ve Halk Bankası’nın yıllar içinde gerçekleştirdikleri reklam harcamaları, dikkat çeken bir boyuta ulaştı. Yüzde 100 kamu sermayeli Ziraat Bankası ve yüzde 91 oranında kamu sermayeli Halk Bankası’nın faaliyet raporlarına göre son 19 yıldaki reklam harcaması Türk Lirası cinsinden 8,3 milyar TL’ye, ortalama dolar kuru ile ise 1,283 milyar dolara ulaştı. Doların 34 TL olarak kabul edilmesi durumunda ise bu harcamaların bugünkü karşılığı 43,3 milyar TL olarak karşımıza çıkıyor. Vergi Uzmanı Ozan Bingöl bu yüksek meblağların hangi medya kuruluşlarına, hangi kriterlerle dağıtıldığı sorusunun ise hâlâ yanıtsız olduğunu vurguladı. Kamu bankalarının reklam harcamalarını belirlerken reyting, tiraj gibi objektif kriterleri dikkate alıp almadıkları belirsizliğini koruyor. Bingöl, ancak reklamların belli medya gruplarında yoğunlaşması, bu harcamaların objektif olmaktan uzak olduğunu ve kamu kaynaklarının belirli medya grupları üzerinden siyasi etki yaratma amacıyla kullanılabileceğini vurguladı.
Reklam harcamalarındaki uçurum
Kamu bankalarının son yıllardaki reklam harcamalarındaki artış oranı, özel bankalarla kıyaslandığında büyük bir uçurum var. Halk Bankası’nın 2023 yılı reklam harcaması, 2005 yılındaki harcamasının 374 katına çıkarken, Ziraat Bankası’nın harcaması ise 298 kat arttı. Aynı dönemde iki büyük özel bankanın reklam harcamalarının ise sadece 8 kat artması dikkat çekti.
Vergi denetimleri ve kamu harcamaları
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in vergi gelirlerini artırma amacıyla IBAN kontrolleri ve işletmelere yapılan denetimlerle gelir elde etme çabası sürerken, kamu kurumlarının gereksiz harcamalarının önüne geçilmesi konusuna dikkat çekiliyor. Kamu bankalarının 2023 yılı reklam harcamasıyla, aynı dönemde ortalama 20.000 TL maaşla 16.666 temizlik görevlisinin 9 ay boyunca istihdam edilebileceği, bu şekilde devlet okullarının temizlik personeli ihtiyacının yaklaşık üçte birinin karşılanabileceği belirtiliyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’na çağrı
Kamu sermayeli bankalardan beklenti, reklam harcamalarını hangi kriterlere göre dağıttıklarını açıklamaları. Kamu bankalarının sahibi olan 85 milyon yurttaşın bu harcamaların nasıl yapıldığını bilme hakkı var. Hazine ve Maliye Bakanı’na yapılan çağrı ise vergi gelirlerini artırmak kadar kamu kaynaklarının gereksiz ve yersiz harcamalardan arındırılması ve kamu bankalarının reklam giderlerine yönelik şeffaf bir denetim yapılması yönünde.
