Devrim KARTAL
Ülkemizde kalın bağırsak kanserleri bütün kanser türleri içinde üçüncü sırada yer almaktadır.
Kolon Nedir ?
Sindirim sistemimizin Son 20 cm’lik kısmı rektum, buradan ince bağırsaklara kadar olan kısmı ise kolon olarak adlandırılır. Kısmen sindirilmiş gıdalar ince bağırsaktan kolona gelir. Kolon su ve mineralleri besinden ayırır, geri kalanı anüsten atılmak üzere depolar. Yaklaşık 150 cm uzunluğundadır.
Kolon ve rektum kanserleri bu organların iç yüzeyini örten tabakayı oluşturan hücrelerden gelişir.
Kolon kanseri Nedir ?
Kolon kanseri, kalın bağırsağın bir bölümü olan kolonun iç yüzeyinde başlayan kötü huylu bir tümördür. Erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilirken, ilerleyen evrelerde ciddi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme yol açabilir.
Kolon kanseri, kalın bağırsağın iç kısmında (kolon) anormal hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasıyla oluşur. Bu hücreler zamanla bağırsak duvarına zarar verebilir ve kanama, tıkanıklık gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca, kanser hücreleri lenf sistemi veya kan yoluyla vücudun diğer bölgelerine de yayılabilir (metastaz).
Kalın Bağırsak kanseri için risk faktörlerini değiştirilebilir olanlar ve değiştirilemez olanlar diye ikiye ayırabiliriz.
Değiştirilebilir olan risk faktörlerini; aşırı kilolu veya obez olmak, fiziksel olarak aktif olmamak, sigara ve tütün ürünleri kullanmak, fazla alkol alımı, fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam, vb) veya işlenmemiş kırmızı et ve sakatat tüketmek olarak sayabiliriz.
Değiştirilemez olan risk faktörleri ise; ileri yaş, kişinin kalın bağırsak polipleri veya bağırsak kanseri öyküsü olması, inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif Kolit veya Crohn hastalığı) öyküsü, ailede kalın bağırsak polipleri veya kanseri öyküsü, kalıtsal bir sendromun olması ve tip 2 diyabet hastası olması şeklindedir.
Görüldüğü gibi değiştirilebilir olan risk faktörleri tamamen kişilerin yaşam tarzları ile ilgili faktörlerdir ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsendiğinde kalın bağırsak kanseri riskinden uzaklaşılmaktadır.
Kolon Kanserinin Belirtileri Nelerdir?
Kolon kanserinin belirtileri arasında şunlar yer alabilir:
- Dışkıda kan görülmesi,
- Sürekli kabızlık veya ishal gibi dışkılama alışkanlıklarında değişiklik,
- Karın ağrısı, kramp veya gaz sıkıntısı,
- Sürekli yorgunluk veya halsizlik,
- Açıklanamayan kilo kaybı.
Bunlar dışında, demir eksikliği anemisi gibi dolaylı belirtiler de görülebilir.
Kolon kanseri Risk Faktörleri Nelerdir?
- Yaş: 50 yaş ve üzerindeki bireylerde risk artar.
- Aile Öyküsü: Ailede kolon kanseri öyküsü olanlarda risk yüksektir.
- Genetik Faktörler: Belirli genetik hastalıklara sahip olmak, riski artırabilir.
- Lifsiz Diyet: Düşük lifli beslenme alışkanlıkları kolon kanseri riskini artırabilir.
- Fiziksel Aktivite: Hareketsiz bir yaşam tarzı da risk faktörüdür.
Kolon Kanserinden Korunmak İçin Neler Yapabiliriz?
- Düzenli Tarama Testleri: Belirli bir yaştan itibaren düzenli tarama testleri yaptırmak önemlidir.
- Sağlıklı Beslenme: Yeterli lif, meyve, sebze tüketimiyle sağlıklı bir diyet sürdürmek.
- Fiziksel Aktivite: Haftada en az 150 dakika orta şiddette egzersiz yapmak.
- Alkol ve Sigara Kullanımını Sınırlamak: Alkol ve sigara, kolon kanseri riskini artırabilir.
- Risk Faktörlerini Bilinçli Yönetmek: Aile öyküsü gibi risk faktörlerini bilmek ve doktorunuzla düzenli kontrol sağlamak.
Erken tanıda kullanılan tarama testleri şunlardır:
Dışkıda gizli kan testi: Kanserler ve polipler kanadığından bu test ile dışkıda az miktarda kanı saptamak mümkündür. 50-70 yaş arasındaki herkesin 2 yılda bir yaptırması önerilmektedir.
Kolonoskopi: Dışkıda gizli kan saptanıp kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilerek çıkartılabilir. Kanserin gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş olan olgularda da erken teşhis ile ölüm oranları azaltılmaktadır. 50 yaşından sonra her 10 yılda bir de kolonoskopi önerilmektedir.
Tedavi: Kalın bağırsak kanserlerinin tedavisinde cerrahi, radyasyon ve kemoterapi başlıca kullanılan tedavi yöntemleridir. Tedavi, tümörün yerleşim yeri ve evresine göre değişmektedir.
Kolon Kanserinin Sonuçları
Kolon kanseri tedavi edilmediğinde, bağırsak tıkanıklığı, kanama ve enfeksiyon gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Kanser hücrelerinin vücudun diğer bölgelerine yayılması (metastaz), özellikle karaciğer ve akciğer olmak üzere, hayati risk taşır. Erken teşhis ve tedavi, bu riskleri önemli ölçüde azaltabilir.
Kolon Kanserinin Tedavisi
Ulusal kanser tarama programları kapsamında Ülkemizde kolon kanseri taramaları ÜCRETSİZ olarak Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezlerinde (KETEM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa; kalın bağırsak kanseri taraması gaitada gizli kan kiti yardımıyla hızlı, pratik, güvenilir ve ücretsiz olarak 2 yılda bir yapılmaktadır.
Kolon kanserinin tedavi yöntemleri arasında cerrahi, radyoterapi, kemoterapi ve hedefe yönelik terapiler bulunur. Tedavi planı, kanserin evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer bireysel faktörlere göre kişiselleştirilir. Erken evre kolon kanseri genellikle cerrahi ile tedavi edilirken, ileri evrelerde kemoterapi ve radyoterapi gibi ek tedaviler gerekebilir.
Kolon kanseri hakkında farkındalık yaratmak ve erken teşhisin önemini vurgulamak hayati önem taşır. Düzenli tarama testleri, risk faktörlerinin azaltılması ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri, kolon kanseriyle mücadelede kilit rol oynar.