İngiliz haber ajansı Reuters, tam bir hafta önce El Kaide'nin Suriye kolu El Nusra'dan kopan HTŞ öncülüğündeki cihatçılar tarafından devrilen Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın Suriye'deki son günlerini ve saatlerini anlattı. Reuters, kendisine siyasi sığınma hakkı tanınan Moskova'daki Esad'a ulaşamadı. Esad'ın iktidardaki son günlerini ve saatlerini bilen 14 kişiyle yapılan röportajlarla Esad'ın devrildiği süreçte yaşananları anlattı. Röportaj yapılanlar arasında Esad'ın yakın çevresindeki yardımcıları, bölgesel diplomatlar ve güvenlik kaynakları ile üst düzey İranlı yetkililerin de yer aldığı belirtildi.
Reuters'ın haberine göre Esad, iktidardan devrildiğini kabul edip Rusya'nın başkenti Moskova'ya gitmeden saatler önce cumartesi günü Savunma Bakanlığında yaklaşık 30 ordu ve güvenlik şefinin katıldığı bir toplantıda Rus askeri desteğinin yolda olduğu konusunda güvence verdi ve kara kuvvetlerine direnmeleri çağrısında bulundu.
'EVE' DEDİ, HAVAALANINA GİTTİ
Esad'ın yakın çevresinden bir yardımcısına göre Esad cumartesi günü işini bitirdiğinde başkanlık ofisi müdürüne eve gideceğini söyledi ama onun yerine havaalanına gitti. Yardımcısı ayrıca medya danışmanı Buthaina Şaban'ı arayarak kendisine bir konuşma yazması için evine gelmesini istediğini söyledi. Ancak Şaban geldiğinde kimsenin olmadığını gördü.
ÖNCE RUS ÜSSÜNE, ARDINDAN MOSKOVA'YA UÇTU
Bölgedeki iki diplomat, Esad'ın 8 Aralık'ta sabaha karşı başkente saldıran cihatçılardan kurtulmak için uçağın vericisini kapatarak radarın altından uçarak Şam'dan kaçtığını söyledi. İlk olarak Suriye'nin kıyı kenti Lazkiye'deki Rusya'ya ait Hmeymim hava üssüne giden Esad, oradan da Moskova'ya uçtu. Üç eski yakın yardımcısı ve üst düzey bir bölge yetkilisine göre Esad'ın yakın ailesi, eşi Esma ve üç çocuğu, halihazırda Moskova'da bulunuyordu.
MOSKOVA, MÜDAHALEYE GÖNÜLLÜ OLMADI
Bölgedeki üç diplomat, Esad'ın 28 Kasım'da HTŞ öncülüğündeki cihatçıların kuzeydeki Halep vilayetine saldırmasından ve ülke genelinde yıldırım harekatı başlatmasından bir gün sonra Moskova'yı ziyaret ettiğini, ancak askeri müdahale taleplerinin Kremlin'de karşılık bulmadığını ve Kremlin'in müdahale etmeye isteksiz olduğunu söyledi.
Bu ziyaretten dört gün sonra, 2 Aralık'ta İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi Şam'da Esad ile bir araya geldi. Reuters'a konuşan üst düzey bir İranlı diplomat, o tarihte HTŞ'nin Suriye'nin ikinci büyük kenti Halep'in kontrolünü ele geçirdiğini ve hükümet güçleri çökerken güneye doğru ilerlediğini söyledi. İsrail'in böyle bir müdahaleyi Suriye'deki İran güçlerini ve hatta İran'ın kendisini hedef almak için bir gerekçe olarak kullanabileceğini anladığını söyleyen iki üst düzey İranlı yetkiliye göre Esad Tahran'dan Suriye'ye güç göndermesini hiç talep etmedi. Ancak isminin açıklanmaması kaydıyla konuşan bir Rus diplomatik kaynağa göre Moskova askeri müdahalede bulunmak istememekle birlikte Esad'ı terk etmeye de hazır değildi.
LAVROV, ESAD'IN GÜVENLİ ŞEKİLDE AYRILMASINI SAĞLADI
İki bölgesel yetkili, cumartesi ve pazar günleri Katar'da Doha forumuna katılan Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov'un Esad'ın güvenliğini sağlamak için diplomatik çabalara öncülük ettiğini ve Esad'ın Rusya'ya güvenli çıkışını sağlamak için Türkiye ve Katar'ı HTŞ ile olan bağlantılarından yararlanmaya ikna ettiğini söyledi. Batılı bir güvenlik kaynağı Lavrov'un Esad'ın güvenli bir şekilde ayrılmasını sağlamak için “elinden geleni” yaptığını söyledi.
KATAR VE TÜRKİYE HTŞ İLE GÖRÜŞTÜ
Üç kaynak, Katar ve Türkiye'nin Esad'ın çıkışını kolaylaştırmak için HTŞ ile anlaşmalar yaptığını, ancak her iki ülkenin de ABD ve BM tarafından terör örgütü olarak tanımlanan HTŞ ile hiçbir temasları olmadığını iddia ettiklerini söyledi.
Üç kaynağa göre Moskova ayrıca Esad'ın içinde bulunduğu ve Suriye hava sahasını terk eden bir Rus uçağının engellenmemesi ya da hedef alınmaması için komşu ülkelerle koordinasyon sağladı.
Katar Dışişleri Bakanlığı Esad'ın çıkışıyla ilgili sorulara hemen yanıt vermezken, Reuters yorum için HTŞ'ye ulaşamadı. Bir Türk hükümet yetkilisi Rusya'nın Esad'ın uçuşu için Türk hava sahasını kullanma talebi olmadığını söyledi, ancak Ankara'nın kaçışı kolaylaştırmak için HTŞ ile çalışıp çalışmadığına değinmedi. Esad'ın son başbakanı Muhammed Celali, Esad ile ülkeden gittiği gün olan cumartesi gecesi saat 22.30'da telefonda görüştüğünü söyledi.
"LAZKİYE'YE BÜYÜK BİR GÖÇ VAR"
Suudi Arabistan'a ait Al Arabiya televizyonuna bu hafta konuşan Celali, “Son telefon görüşmemizde kendisine durumun ne kadar zor olduğunu ve Humus'tan Lazkiye'ye doğru büyük bir göçün yaşandığını söyledim... Sokaklarda panik ve dehşet vardı” dedi.
Celali, “O da ‘Yarın göreceğiz’ diye cevap verdi” diye ekledi. “'Yarın, yarın', bana söylediği son şeydi.”
Celali Pazar günü şafak sökerken Esad'ı tekrar aramaya çalıştığını ancak yanıt alamadığını söyledi.
