Ahmet Sütcü
Sıtma, insanlara enfekte dişi Anopheles sivrisineklerinin ısırıkları yoluyla bulaşan Plasmodium parazitleri tarafından neden olunan hayati tehlike arz eden bir hastalıktır. Bu sivrisinekler genellikle gün batımından sonra ve gün doğumuna kadar ısırırlar. Sıtma, kişiden kişiye doğrudan geçmez; ancak kan transfüzyonları, iğne paylaşımı veya anadan doğmamış çocuğa bulaşma yoluyla da bulaşabilir.
Belirtiler ve Riskler
Bir sivrisinek ısırığından sonra belirtiler tipik olarak 10 ila 15 gün içinde ortaya çıkar. Başlangıçta ateş, baş ağrısı, titreme ve kusma gibi belirtiler olabilir ve önceki enfeksiyon geçirmiş kişiler için hafif seyredebilir. Ancak tedavi edilmezse, sıtma ciddi hastalığa ve sıklıkla ölüme neden olabilir.
Yaygın Risk Alanları ve Sıtma Kontrolü
Sıtmanın yaygın olarak görüldüğü alanlar tropikal ve subtropikal bölgelerdir. Afrika Bölgesi, küresel sıtma yükünün büyük bir kısmını taşır. 2022'de Afrika Bölgesi, tüm sıtma vakalarının yaklaşık %94'üne ve ölümlerin %95'ine ev sahipliği yapmıştır. Beş yaşın altındaki çocuklar, bu bölgedeki tüm sıtma ölümlerinin yaklaşık %78'ini oluşturur. Dört Afrika ülkesi — Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Uganda ve Mozambik — tüm dünyadaki sıtma ölümlerinin yarısından fazlasından sorumludur.
Önleme ve Kontrol Çabaları
Sıtmanın önlenmesi, sivrisinek ısırıklarından kaçınma ve ilaçların alınması gibi yöntemlerle mümkündür. Bölgelere göre farklılık gösterse de, çekirdek müdahale yöntemleri arasında insektisit ile işlenmiş cibinlikler ve iç mekan residual spreyler bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), sıtma aşısı gibi yeni önleme stratejileri üzerinde de çalışmalar yapmaktadır.
Bu bilgiler, sıtma konusunda farkındalık yaratmayı ve bu hastalığa karşı nasıl korunacağımız konusunda bilinçlendirici olmayı amaçlamaktadır. Herhangi bir sıtma semptomu gösteren kişilerin derhal tıbbi yardım alması hayati önem taşımaktadır.
