Havaların soğuması, astım hastalarını zorluyor. Astım dünya genelinde en sık görülen bulaşıcı olmayan kronik solunum hastalığı olarak biliniyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre yaklaşık 300 milyon civarında kişi astım hastası. Hava yollarının daralmasıyla seyreden ve geçici ataklarla ilerleyen bir hastalık olan astımın ortaya çıkışının pek çok sebebi var. Bunları genetik yatkınlıklar, mevsimsel ve çevresel faktörler olarak özetlemek mümkün.
Özellikle kış aylarıyla birlikte gelen soğuk astım hastalarını sıkıntıya sokuyor. Peki astım hastalığının belirtiler neler? Hastalığı olumsuz etkilen nedenler ne? Tedavisi mümkün mü? Aydınlık Avrupa’nın sorularını yanıtlayan Medeniyet Üniversitesi Göğüs hastalıkları ABD Alerji ve İmmunoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayse Bilge Öztürk, hastaların dikkat etmesi gereken noktaları açıkladı.
DÜNYADA 300 MİLYON ASTIMLI HASTA VAR
Astım Hastalığı Nedir? Belirtileri neler?
Tüm dünyada 300 milyon astımlı hasta vardır. Türkiye’de ise yaklaşık 3.5 milyon astımlı vardır. Tüm yaş gruplarında her iki cinste de görülen bir hastalıktır. Astım hava yollarının uzun süreli (müzmin, kronik) iltihabıdır. Bu iltihaba bağlı olarak akciğer içi hava yollarında (bronşlarda) düzelebilen bir daralma gözlenir. Bu da hava yollarında hassasiyet artışına sebep olur.
Astımın ana belirtileri nefes darlığı, öksürük, hışıltılı ve hırıltılı solunum, göğüste sıkışma ve baskı hissidir. Bu şikâyetler tekrarlayıcı karakterde ve nöbetler halinde gözlenebilir. Daha çok gece ve/veya sabaha karşı artış gösterir. Kendiliğinden veya ilaçlarla hafifler veya kaybolabilir. O nedenle şikâyetlerin olmadığı dönemler vardır. Şikayetler mevsimsel değişkenlik gösterebilir ve bazı faktörlerle (alerjen, tahriş edici maddeler, egzersiz, viral enfeksiyon, stres vs.) tekrar başlayabilir.
ASTIM TEDAVİ EDİLEBİLEN BİR HASTALIKTIR
Hastalığa tanı nasıl konuluyor? Tedavi edilen bir hastalık mı?
Astım tanısı şikâyet ve belirtilerin öğrenilmesi ve değerlendirilmesi, muayene nefes ölçümü (solunum testi) ve diğer testlerin ( röntgen, kan testleri, alerji testi gibi) kullanılması ile konur. Muayene bulguları hastaların ağırlığına göre değişkendir. Solunum fonksiyon testinde bronşlardaki daralmayı yansıtan değerler görülebilir. Akciğer röntgeni genellikle normaldir. Astım tedavi edilebilen bir hastalıktır. Astım hastaları astımlı olmayan kişiler gibi normal yaşamlarını sürdürebilir, spor yapabilir, hayatlarında kısıtlama yapmadan normal yaşamın içinde olabilirler.
ASTIMI TETİKLEYEN ETMENLER
Hastalığı neler tetikliyor?
Allerjenler, mesleksel etkenler, sigara, ev içi ve dışı hava kirliliği, infeksiyonlar, müzmin üst solunum yolu hastalıkları (nezle, sinüzit, burun polibi gibi), gastroözofagial reflü (GÖR), psikolojik faktörler, ilaçlar, besinler astımı tetikleyebilir. Astımı tetikleyen başlıca alerjenler ev tozu akarları, ev hayvanları, hamam böcekleri, küf mantarları ve polenlerdir. Erişkinlerde gıda alerjileri çok çok nadirdir. Bazı besinlere eklenen katkı maddeleri astım yakınmalarını arttırabilir. Aspirin ve diğer ağrı kesiciler, bazı tansiyon ilaçları ve göz tansiyonu damlaları astımı tetikleyebilir. Boyacılık, marangozluk, fırıncılık, kuaförlük gibi mesleklerde çalışanlar astım için daha risklidirler.
Enfeksiyonlar hastalığı tetikliyor mu?
Gribal infeksiyonlar astımı tetikleyebilir. Bu nedenle yılda bir kez eylül veya ekim aylarında yapılan grip aşısı koruyucu olabilir. İnfeksiyon sırasında ilaçların dozu arttırılabilir. Her gribal infeksiyonda antibiyotik kullanılması gereksiz ve sakıncalıdır.
HAVALARIN SOĞUMASI YAKINMALARI ARTIRMAKTA
Havaların soğuması astım hastalarını nasıl etkiliyor?
Havaların soğumasıyla birlikte astım hastalarında yakınmalar genellikle artmaktadır. Soğuk hava, bu dönemde geçirilen gribal infeksiyonlar ve hava kirliliğinin kış döneminde artması gibi etkenler yakınmaların artmasında rol oynamaktadır.
Tedavi sürecinde neler yapılıyor? Hastalar nelere dikkat etmeli?
Astım hastalarında hastalık eğitimi tedavinin en önemli basamağını oluşturmaktadır. Hastanın hastalığını bilmesi, ilaçlarını doğru ve etkin kullanabilmesi, ilaçların yan etkilerinin farkında olması ve hastalığını yönetebilmesi tedavide çok önemlidir. Astım ilaçları genellikle cihaz formundadır. Hastalar bu cihazların kullanımını öğrenmelidir. Bu cihazların içerisinde astımdaki havayolu iltihabını azalmaya yönelik kortizon içerikli ilaçlar ve hava yolarındaki darlığı düzeltmeye yönelik ilaçlar vardır.
İLAÇLAR DOĞRU VE DÜZENLİ KULLANILMALI
Hastalığın ağırlığına göre hastaların kortizon içeren spreylerini düzenli ve doğru şekilde kullanmaları gerekmektedir. Bu spreylerin uzun süreli kullanımı bağımlılığa sebep olmamakta ve kortizona bağlı yan etkiler oluşturmamaktadır. Hastalık şiddeti azaldıkça bu ilaçların dozlarının azaltılması ve tamamen kesilmesi de mümkündür. Bununla birlikte astımı tetikleyen faktörlerden uzak durmak, sigara içmemek, eşlik eden alerjik rinit, reflü gibi diğer hastalıkların tedavi edilmesi de astım tedavisindeki başarıyı arttırır. Fazla kiloların verilmesi, taze sebze ve meyve ağırlıklı beslenmek, bol balık tüketmek, hazır fast food gıdaları tüketmemek, katkı maddeleri içeren ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak astım hastalarına önerilmektedir. Ağır astımlı hastaların her yıl düzenli grip aşılarını olmaları da astıma karşı koruyucudur.