20 gün kaldı. Yeni bir yıl daha geliyor. Gerçi son zamanlarda yeni bir yılın hayatımıza güzel şeyler getirdiği olmadı. Barış, refah, iyilik, adalet, insanlık gibi... 2023'te Ortadoğu'da acımasız bir soykırıma tanık olduk. Diğer yandan Ukrayna'da savaş devam ediyor. Gelir adaletsizliği azalacağına dünyanın her yanında giderek artıyor.
2024 nasıl geçecek, neler olacak? Tabii ki kahin olmak lazım. Kritik bir yıl. Gelişmelere ve trendlere baktığımızda geçen yıllardan çok farklı olmayacağını söylemek de mümkün.
1996'da ölmüş, kendi ölüm tarihi de tahmin etmiş, "Balkanların Nostradamus'u" diye bilinen bir kahin var: Baba Vanga... Görmüyor, okuma yazması yok. Kehanetlerini yıl yıl kaydetmişler. 5079'a kadar çünkü o yıl dünyanın sonuymuş. Çoğu kehaneti isabetli, ama yanıldığı da var. Ayrıca, ona ait olmayan bir sürü tahmini var.
Uzatmayalım. Kahin Baba Vanga'nın 2024 kehanetleri kısaca şöyle:
- Vladimir Putin'e suikast girişimi olacak.
- Donald Trump gizemli bir hastalığa yakalanacak.
- Pasifik kıyılarında büyük bir deprem olacak.
- Sel ve yangın felaketleri artacak.
- Kanserin ilacı bulunacak.
Ve yazımızın konusu olarak bizi daha çok ilgilendireni:
- Küresel ekonomiyi etkileyecek büyük bir ekonomik kriz olacak.
BÜYÜK EKONOMİK KRİZİ YARATACAK NEDENLER
Diyeceksiniz ki; bu koşullarda yıllardır söylenen, beklenen küresel ekonomik krizin olmaması imkansız zaten. Baba Vanga bu yıl olacağını iddia ediyor.
Dünya ekonomisini krize sürükleyecek nedenler nedir? Bir kez daha özetleyelim:
- İsrail-Hamas ve Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle jeopolitik gerginlik seviyesi muazzam yüksek,
- Ülkeler, bankalar ve şirketler aşırı borçlandı,
- Piyasalarda aşırı risk alınmış durumda,
- Finans sektöründe belirsizlik ve korku derinleşiyor,
- Merkez bankalarının faiz artırımları ile sıkılaşan finansal ortam şirket ve ülke ekonomilerinin vites düşürmesine neden oluyor,
- Küresel ekonomiyi daha önceki yıllarda sırtlayan başta Çin olmak üzere Asya hız kesti,
- Küresel üretim ve ticaret yavaşladı,
- Gelir adaletsizliği tavan yaptı (ABD'de 1960'larda en zengin yüzde 1 milli gelirden yüzde 10 pay alırken, şimdi yüzde 40'ını alıyor),
- Gerekli yasal düzenlemeler bir türlü yapılmıyor.
2024 İÇİN 10 TAHMİN
2024'te neler olabilir, bir bakalım…
1- YAPAY ZEKA: 2023'ten devamla yapay zeka patlaması devam edecek. Bireyler ve işletmeler yapay zekayı benimsedi. Yasal düzenlemeleri ağır ve tartışmalı olsa da yapılıyor. Suistimaller devam edecek. Şirketler, yazılımları daha da geliştirmeye devam edecek. Teknolojinin en hızlı büyüyen alanı olacak. Ancak iş kayıpları en büyük korku ve endişe olmayı sürdürecek.
2- SAVAŞLAR: Gelecek yılı şekillendirecek gelişme; maalesef savaş olacak. İsrail'in Gazze'de Filistinlilere Batı destekli acımasız saldırıları devam edecek. Bölgesel savaş riski sürüyor. Ukrayna savaşında da yavaşlama belirtisi yok. Taraflar, Ukrayna'nın doğusunda ve güneyinde savaşmaya devam ediyor. Olası bir değişikliğin anahtarı, Moskova ve Kiev'de olduğu kadar Washington ve Brüksel'de... Ve Batı'nın Ukrayna'ya devam eden yardımlarında yatıyor.
3- SEÇİM YILI: Dünya nüfusunun yarısından fazlası; 4.2 milyar kişi oy kullanacak. 2024'te tam 70 seçim var. ABD, Avrupa Parlamentosu, Hindistan, Rusya, Endonezya en önemlileri... Tabii hepsi demokrasiyle yönetilen ülkeler değil. Türkiye'de de 31 Mart'ta yerel seçimler yapılacak.
4- TRUMP SEÇİLİRSE: ABD seçimleri küresel jeopolitiğe ve ekonomiye yön verebilir. Donald Trump’ın yeniden seçilmesi halinde, iklim politikalarından Ukrayna’ya yardıma ve İsrail-Hamas savaşına kadar birçok kilit konuda politika değişiklikleri olabilir.
5- TEMİZ ENERJİ ÇABASI: Dünyayı kurtarmak için temiz enerjiye geçiş çabası 2024'te de devam edecek. Ancak, büyük ekonomik güçler fosil yakıtlardan kolay kolay vazgeçmiyor. Bu eğilim sürecek. Yeşil enerjide pil sektörü kilit unsur olacak. Lityum ve diğer nadir metaller ile bakır ve nikel çok daha fazla önem kazanacak. Yeşil kaynaklara yönelik rekabet, jeopolitiği ve ticareti yeniden şekillendirecek.
6-EKONOMİLERDE YAVAŞLAMA: Dünya ekonomisinin 2023’teki yüzde 3’ten yüzde 2.9’a yavaşlayacağı tahmin ediliyor. Küresel ekonominin üç büyük motoru ABD, Euro bölgesi ve Çin gelecek yıl daha yavaş büyüyecek. Küresel enflasyonda düşüş olacak ancak yüksek faiz politikası ekonomileri baskılamaya devam edecek.
7- FAİZ ARTIRIMLARI BİTİYOR: Büyük merkez bankaları muhtemelen faiz oranlarını daha fazla artırmayacak. Borçlanma maliyetleri arttığından dolayı ekonomiler zorlanıyor. Bu sürecin sonuna gelinmiş gibi görünüyor. Enflasyon da inişe geçecek.
8-GELİŞENLER TOPLANIYOR: Dünyada kutuplaşma, ticaret savaşları gelecek yıl da sürecek. Gelişmekte olan dünya Çin ve Rusya liderliğinde bir araya gelmeyi sürdürecek. Ocak ayında Çin, Rusya, Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika'dan oluşan BRICS'e altı yeni üye; Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri katılacak. Burada Hindistan'ın politikaları etkili olacak. Rotayı Pekin ya da Washington yönüne kırması önem kazanacak. Tabii Hindistan'da yapılacak seçimler de belirleyici olabilir.
9- ORTA SINIF BÜYÜYOR: 2024’te 113 milyon kişi küresel orta sınıfa katılacak. İlk kez bu kadar yüksek bir kitle tüketim gücü yüksek kesime dahil oluyor. Bunun 33 milyonu Hindistan, 31 milyonu Çin’den. Özellikle 91 milyonu Asya bölgesinden… Yani kimi Asyalı bireyler zenginleşiyor ve tüketime ivme kazandırıyor.
10- ZENGİN DAHA ZENGİN: Küresel eşitsizlik devam edecek. En zengin yüzde 10’un milli gelirden aldığı pay ABD’de yüzde 48, Çin’de yüzde 43 iken Türkiye’nin dünya ortalaması ile aynı; yüzde 52… Dünyada en alttaki yüzde 50'nin toplam küresel zenginlikteki payı sadece yüzde 2. Enflasyonist dönemin de etkisiyle güç ve nüfusun ve dolayısıyla zenginliğin daha da artacağı kesin. 2024'te ücretleri eriyen ve daha fakirleşen kesimlerin öncülüğünde sosyal huzursuzluğun, protestoların ve işçi eylemlerinin artması bekleniyor.
DÜNYA EKONOMİSİ FRENE BASACAK
Bir de gelecek yıl, dünya ekonomisi nasıl seyredecek, ona bakalım…
Uluslararası Para Fonu (IMF), son raporunda artan bölgesel farklılıklar ve gelişmiş ekonomilerin politika sıkılaştırmasının ekonomilerde frene basmayı sürdürmesi gibi nedenlerle, küresel büyümenin 2022'deki yüzde 3.5'ten 2023'te yüzde 3'e ve 2024'te yüzde 2.9'a yavaşlayacağını öngörüyor. Bu oran yüzde 3,8 olan tarihsel (2000-19) ortalamanın çok altında. Küresel enflasyonun 2022'deki yüzde 8.7'den 2023'te yüzde 6.9'a ve 2024'te yüzde 5.8'e istikrarlı bir şekilde düşeceği tahmin ediliyor.
IMF, ABD ekonomisinin yüzde 1.5 (2023, yüzde 2.1), Euro bölgesinin yüzde 1.2 (2023, yüzde 0.7) ve Çin’in yüzde 4.2 (2023, yüzde 5) büyümesini bekliyor.
OECD: EKONOMİLER VİTES DÜŞÜRECEK
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü de (OECD) para politikası sıkılaştırması, zayıf küresel ticaret ve iş dünyası ve tüketici güveninin giderek azalması gibi nedenlerle küresel büyümenin daha da vites düşüreceğini tahmin ediyor. OECD'ye göre, küresel büyüme 2024'te yüzde 2.7'ye düşerken, Asya'nın gelecek yıl da 2023'te olduğu gibi küresel büyümenin yükünü omuzlaması bekleniyor.
OECD, büyümede gelecek yıl ABD'nin yüzde 1.5, Euro bölgesinin yüzde 0.9 ve Çin'in yüzde 4.7'ye gerileyeceğini öngörüyor.
Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, 2024'te dünya ekonomisinin parasal sıkılaştırmanın etkisinin hâlâ hissedilmesi, Çin'de süregelen gayrimenkul çöküşü ve Euro bölgesi ekonomisinin durgunlaşmasıyla birlikte keskin bir şekilde yüzde 2.1'e (2023 beklentisi yüzde 2.9) düşmesini bekliyor.
ABD'de resesyon beklenmiyor ve 2024'te büyüme yüzde 1.2 öngörülüyor. Çin’in büyümesi yüzde 4.6’ya düşecek.
Goldman Sachs da küresel ekonominin tıpkı 2023'te olduğu gibi 2024'te de beklentilerin üzerinde performans göstermesini bekliyor. Güçlü gelir artışlarının tüketimi ivmelendirmesi, faiz artırımlarının büyümeye olumsuz etkisinin azalması, imalat sanayinin toparlanması gibi faktörler nedeniyle küresel ekonominin gelecek yıl yüzde 2.6 büyümesini bekliyor.
AVRUPA DURGUNLUKTAN KURTULAMAYACAK
Türkiye ekonomisi ve ihracatımız için çok önemli olan Euro bölgesi bir durgunluğun tam ortasında... Büyüme sıfır civarında seyrediyor ve anlamlı bir toparlanmayı destekleyecek çok az şey var. Euro bölgesi yılın üçüncü çeyreğinde önceki üç aya göre yüzde 0.1 küçüldü. Dördüncü çeyrekte de küçülme bekleniyor. Derin yapısal sorunlar söz konusu ve devam edecek. 2024'ün çok zor geçeceği kesin gibi...
İyi haber şu: 20 ülkeden oluşan para birliği çeşitli önlemlerle; firmaları, hane halklarını ve bankaları yıllarca yaralayabilecek derin bir daralmadan kurtarmaya çalışıyor. Ancak toparlanma olsa bile, yüzde 1'in üzerinde bir büyüme çok zor.
Fitch, dünya ticaretindeki gerilemenin Euro bölgesi ihracatını vuracağını tahmin ediyor. Ancak artan reel ücretlerin gelecek yıl tüketimi artıracağını yine de sığ bir toparlanma yaşanacağını öngörüyor. Fitch'in Euro bölgesi için 2024 büyüme tahmini yüzde 0.5.
Yatırım bankası Morgan Stanley, enflasyondaki düşüşler ve enflasyona göre düzeltilmiş gelirlerin tüketici harcamalarını artırması ve güçlü bir iş piyasasının etkisiyle Euro bölgesinde büyümenin yüzde 0.5 olmasını bekliyor. Goldman Sachs daha iyimser; yüzde 0.9 büyüme öngörüyor.