Bant daraltma, internet trafiğinin belirli bir hizmet veya platform için kasıtlı olarak yavaşlatılması işlemidir. Türkiye’de ve dünyada, genellikle sosyal medya platformları veya haber siteleri gibi popüler dijital servisler üzerinde uygulanır. Bant genişliği sınırlandırıldığında, kullanıcıların o servise erişimi tamamen kesilmez ancak site veya uygulama normalden çok daha yavaş yüklenir, bu da kullanımını zorlaştırır.
Bu yöntem genellikle kamu düzenini sağlama, milli güvenliği koruma veya olağanüstü durumlarda yanlış bilgilerin yayılmasını engelleme gibi gerekçelerle hükümetler tarafından uygulanır.
Bant Daraltma Nasıl Yapılır?
Bant daraltma, internet servis sağlayıcıları (ISS) aracılığıyla gerçekleştirilir. İşlem şu şekilde yürütülür:
- IP Tabanlı Kısıtlama: Hedef alınan web sitesi veya uygulamaya ait IP adresleri belirlenir ve bu adreslere olan veri akışı yavaşlatılır.
- Alan Adı Üzerinden Kısıtlama: Belirli bir alan adına (örneğin, "twitter.com") yapılan DNS sorgularının yanıtlanması geciktirilir veya engellenir.
- Paket Filtreleme: Ağ trafiği analiz edilerek belirli platformlara ait veri paketleri kısıtlanır veya öncelik sırası düşürülür.
- Gecikme (Latency) Artırma: Kullanıcıların belirli bir siteye erişimi geciktirilerek platformun yüklenme süresi uzatılır.
- Mobil Veri Kısıtlaması: Operatörler, mobil ağ üzerinden belirli uygulamalara erişimi yavaşlatabilir.
Bu yöntemler genellikle belirli bir süreliğine uygulanır ve kamu otoritelerinin talimatları doğrultusunda ISS’ler tarafından yürütülür.
Erişim Engeli Nasıl Getiriliyor?
Erişim engeli, bant daraltmadan farklı olarak belirli bir internet sitesine veya uygulamaya tamamen erişimin engellenmesini ifade eder. Türkiye’de erişim engelleme süreci şu şekilde işler:
- Mahkeme Kararı veya BTK Talimatı: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ya da mahkemeler, belirli bir web sitesine erişimin engellenmesi yönünde karar alabilir.
- DNS Engellemesi: ISS’ler, engellenen sitelerin DNS adreslerini yasaklı listesine ekler. Kullanıcılar bu adresleri sorguladığında siteye ulaşamaz.
- IP Engelleme: Engellenmek istenen web sitelerinin IP adresleri tespit edilerek ISS’ler tarafından bloklanır.
- URL Bazlı Engelleme: Bazı durumlarda, yalnızca belirli bir sayfa veya içerik (örneğin, bir haberin linki) engellenir.
- HTTPS Müdahalesi: Daha gelişmiş sansür tekniklerinde, şifreli bağlantılar bile analiz edilerek belirli URL’lere erişim doğrudan kesilebilir.
Erişim engelleri, genellikle mahkeme kararı ile kaldırılabilir ancak bazen uzun süreli olarak uygulanabilir. Kullanıcılar VPN, DNS değiştirme veya proxy gibi yöntemlerle engellenen sitelere erişim sağlayabilir.
Türkiye’de en çok erişim engeli getirilen platformlar arasında haber siteleri, sosyal medya platformları ve belirli forumlar bulunur.
