BMM Genel Kurulu’ndan geçen yeni yasa ile emekli bayram ikramiyesi 4 bin TL’ye çıkarılırken, doğum oranlarındaki düşüşü durdurmak amacıyla kadınlara yönelik doğum teşvikleri artırıldı. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın sunduğu teklif doğrultusunda kabul edilen yasada, çocuk sayısına göre doğum yardımının artırılması öngörülüyor.
2001 yılında 2,38 olan toplam doğurganlık hızının 2023 itibarıyla 1,51’e düşmesi, nüfusun yenilenme düzeyinin altına inilmesi anlamına geliyor. 12. Kalkınma Planı'na göre doğurganlık oranının 2,10 seviyesinin altına inmesi, Türkiye'nin demografik geleceğini tehdit ediyor. Kanunda bu düşüşün nedenleri arasında evlilik yaşının ilerlemesi, çocuk bakımının maddi ve zamansal yükü ile genel ekonomik sıkıntılar gösteriliyor.
Doğum Yardımına 22,8 Milyar Liralık Artış
2015 yılından bu yana uygulanan doğum yardımı kapsamında ilk çocuk için 300 TL, ikinci çocuk için 400 TL, üçüncü ve üzeri çocuklar için 600 TL ödeme yapılıyordu. Ancak bu teşviklerin doğum oranlarında artış sağlamadığı belirtildi. Bu nedenle 2024’te 211 milyon TL olan doğum yardımı bütçesinin, 2025’te 22,8 milyar TL’ye çıkarılmasına karar verildi. Yardım ödemeleri, herhangi bir muhtaçlık kriteri aranmaksızın Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Fonu’ndan karşılanacak.
Ancak bu ödemelerin koşulları ve ne şekilde yapılacağı henüz netleşmiş değil. Kanuna göre bu detaylar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kararına bırakıldı.
Emekliye Sadece Bin Lira Zam
Yeni yasa ile birlikte Ramazan ve Kurban Bayramlarında emeklilere verilen 3 bin TL'lik bayram ikramiyesi 4 bin TL’ye çıkarıldı. Ancak bu artış, yüksek enflasyon ve artan hayat pahalılığı göz önüne alındığında kamuoyunda yetersiz bulundu. TÜİK verilerine göre yoksulluk ya da sosyal dışlanma riski altında bulunan yaşlı nüfus oranı yüzde 23,3 iken, açlık sınırının 22 bin lirayı geçtiği bir dönemde yapılan bu artışa yönelik eleştiriler sürüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ikramiye zammını eleştiren bir gazetecinin sorusu üzerine, “Sen beni dolduruşa mı getirmeye çalışıyorsun! 3 bin liradan 4 bin liraya çıktı, daha ne olacak!” sözleriyle yanıt vermişti.
Kadınlardan Teşvike Tepki: “Eşitlikçi Politikalar Lazım”
Doğum teşviki, emekçi kadınlar tarafından yetersiz bulundu. Birleşik Metal-İş Sendikası Kadın Komisyonu, 23 Temmuz 2024’te yaptığı basın açıklamasında, sadece maddi teşviklerin değil, kadınların çalışma hayatına eşit ve güvenli katılımını destekleyecek kamu politikalarının hayata geçirilmesini talep etti.
Komisyonun talepleri arasında yasal doğum izinlerinin uzatılması, 7/24 açık, ücretsiz ve nitelikli kreşlerin yaygınlaştırılması, emzirme odalarının oluşturulması ve kadınlar için güvenceli çalışma koşullarının sağlanması bulunuyor.
Ne Olmuştu?
Türkiye’de doğurganlık oranı son 20 yılda hızla düşerek nüfusun yenilenmesini sağlayacak seviyenin altına indi. 2015’te başlatılan doğum yardımı uygulamasıyla doğumların artırılması hedeflense de istenilen sonuca ulaşılamadı. 2025’in “Aile Yılı” ilan edilmesiyle birlikte bu konuda yeni adımlar atılmaya başlandı. Ancak uzmanlar, sorunun yalnızca ekonomik değil; sosyolojik ve yapısal olduğunu vurguluyor.
