www.imecegazetesi.com
Türkiye, demografik yapısında köklü bir değişim yaşarken, yaşlı nüfus oranı giderek yükseliyor. TÜİK tarafından yayımlanan Aktif Yaşlanma Endeksi (AYE) 2024 sonuçlarına göre, Türkiye'nin genel endeks değeri 29,7 oldu. Bu değer, Avrupa Birliği ülkeleri ortalamasının (36,8) oldukça gerisinde kaldı ve yaşlı nüfusun yaşam kalitesinin artırılması yönünde daha bütüncül politikalara ihtiyaç olduğunu gösterdi.
Son beş yılda yaşlı nüfus %20,7 oranında artarak 9 milyon 112 bine ulaştı. 2019 yılında %9,1 olan yaşlı nüfus oranı, 2024'te %10,6’ya çıktı. TÜİK projeksiyonlarına göre, bu oran 2100 yılında %33,6’ya ulaşacak. Uzmanlar, yaşlı nüfus artışının yalnızca bireysel yaşam kalitesi üzerinde değil, işgücü piyasası, sağlık sistemi ve sosyal güvenlik yapısında da köklü etkiler yaratacağına dikkat çekiyor.
Aktif Yaşlanmada Avrupa İle Aradaki Fark Açılıyor
Türkiye’nin AYE değeri 29,7 olarak ölçülürken, Avrupa Birliği ülkeleri için 2018 yılında açıklanan ortalama değer 36,8 olmuştu. Erkeklerde endeks değeri 34,5 iken, kadınlarda 25,3 seviyesinde kaldı. Kadınların yaşlılık döneminde istihdam ve toplumsal katılım açısından ciddi dezavantajlar yaşadığı verilerle ortaya konuldu.
Bölgesel analizlerde ise en yüksek AYE değerinin 33,3 ile Doğu Karadeniz Bölgesi'nde, en düşük değerin ise 26,9 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde olduğu görüldü. Uzmanlar, bu bölgesel eşitsizliklerin yaşlıların yaşam kalitesinde büyük farklılıklara neden olduğunu vurguluyor.
Türkiye'nin Zayıf Karnesi: İstihdam, Katılım ve Sağlıklı Yaşam
İstihdam bileşeni 27,6 puan ile düşük seviyede seyrederken, özellikle kadınlarda bu oran 15,5’e kadar geriledi. Topluma katılım bileşeni yalnızca 12,5 puanda kaldı; gönüllülük, siyasi katılım ve sosyal etkinliklerdeki düşük oranlar, yaşlı bireylerin sosyal izolasyon riski altında olduğunu gösterdi.
Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeninde Türkiye, 65,0 puan ile göreli olarak daha yüksek bir performans sergiledi. Ancak sağlık hizmetlerine erişim, gelir güvencesi ve fiziksel güvenlik göstergelerinde bölgeler arası uçurumlar dikkat çekici düzeyde. Ege Bölgesi bu alanda en iyi performansı sergilerken, Güneydoğu Anadolu Bölgesi en zayıf bölgelerden biri oldu.
Uzmanlar Uyarıyor: Yaşlılıkta Sosyal Politika Reformu Şart
Uzmanlar, Türkiye’nin hızla yaşlanan toplum yapısına rağmen aktif yaşlanmayı destekleyen bütüncül bir politika setine sahip olmadığını belirtiyor. İstihdam, sosyal katılım ve sağlık hizmetlerinde yaşlı dostu düzenlemelerin eksikliği, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini olumsuz etkiliyor.
Özellikle kadın yaşlıların ekonomik ve sosyal hayata katılımı konusunda acil adımlar atılması gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca yaşlı dostu şehircilik projeleri, esnek çalışma modelleri ve yaşam boyu öğrenme fırsatlarının artırılması da uzmanların öncelikli önerileri arasında yer alıyor.
Türkiye’nin yaşlı nüfus artışını bir kriz değil, bir fırsat haline dönüştürebilmesi için, üretken yaşlanmayı destekleyen kapsamlı sosyal politika reformlarına acil ihtiyaç duyulduğu ifade ediliyor. Aksi takdirde, yaşlı yoksulluğu, sağlık sistemi üzerinde aşırı yük ve sosyal dışlanma gibi sorunların büyümesi kaçınılmaz görünüyor.
